نقاط اعتدال و انقلاب کره زمین؟

در تقویم ایرانیان روز آغاز سال نو همان لحظه اعتدال بهاری کره زمین است.
اعتدال مارچ1 یکی از دو لحظه اعتدالی کره زمین است که در نیمکره شمالی به دلیل ورود به فصل بهار به آن اعتدال بهاری2 گویند.

اما این به چه معنی است؟

می‌دانیم که زمین در یک مسیر بیضوی به دور خورشید گردش می‌کند. از طرفی زمین دارای یک محور سماوی است که حول آن به دور خودش دوران می‌کند. این محور نسبت به مسیر گردش زمین به دور خورشید دارای یک میل 23.5 درجه است. از این رو چنان که در شکل زیر نمایان است (و در فیلم انتهای مطلب نیز آمده است)، بسته به موقعیت زمین در طول مدت گردش سالانه، سطح تابش خورشید بین نیمکره‌های شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود؛ به زبان ساده به دلیل کجی محور زمین در زمان‌هایی در سال سهم تابش خورشید به نیمکره شمالی زمین بیشتر و در مواقعی سهم تابش به نیمکره جنوبی بیشتر است. برای مثال در شکلی زیر در لحظه انقلاب زمستانی، نیمکره شمالی کمتر از نیمکره جنوبی در معرض تابش خورشید است (بخش‌هایی از قطب شمال کاملا در تاریکی است).

در دو لحظه در سال، زمین از نقطه‌ای عبور می‌کند که سهم هر یک از دو نیمکره از تابش خورشید یکسان است. پس در این دو لحظه که نقاط اعتدال نامیده می‌شوند خورشید دقیقاً عمود بر استوای زمین می‌تابد و بنابراین طول مدت شب و روز یکسان می‌شود.
یکی از این نقاط اعتدال لحظه‌ای میان زمستان و تابستان (گذر از زمستان به تابستان) در نیمکره شمالی است که اعتدال بهاری (1 فروردین در تقویم فارسی) نامیده می‌شود.
نقطه دیگر اعتدالی میان تابستان و زمستان در نیمکره شمالی است که اعتدال پاییزی نامیده می‌شود.
در مقابل در دو نقطه‌ای که سهم نیمکره شمالی به ترتیب کمترین و بیشترین میزان تابش خورشید باشد، نقاط انقلاب زمستانی3 (یلدا) و انقلاب تابستانی نامیده می‌شوند.

توجه کنید که نامگذاری این نقاط بر اساس نیمکره شمالی صورت پذیرفته است. بر این اساس نقطه اعتدال بهاری در نیمکره شمالی معادل اعتدال پاییزی در نیمکره جنوبی است و همچنین در مورد سایر نقاط این موضوع برقرار است.
در این شکل دوباره دقت کنید تا دریابید که چرا روند تغییر فصل‌ها در دو نیمکره جنوبی و شمالی عکس یکدیگر است.

مصطفی آصفی

مصطفی آصفی از بنیان‌گذاران مجموعه‌های آموزشی زمینو و هم‌رویش مستقر در پارک علم و فناوری استان همدان است…+